Terapia Mutyzmu

Mutyzm selektywny to zaburzenie lękowe polegające na trwałej niemożności mówienia w określonych sytuacjach społecznych (np. w szkole, z obcymi dorosłymi), przy pełnej zdolności komunikacji w bezpiecznym środowisku (dom, bliscy). Terapia jest wskazana, gdy dziecko:

• milczy w kontaktach szkolnych lub z obcymi, mimo że potrafi swobodnie mówić w domu;

• unika interakcji werbalnych w grupie rówieśniczej lub podczas zajęć;

• doświadcza lęku, napięcia lub zamrożenia w sytuacjach wymagających mówienia;

• pomimo rozwoju językowego i poznawczego, nie inicjuje komunikacji w sytuacjach społecznych;

• doświadcza negatywnych konsekwencji mutyzmu: trudności w nauce, izolacji rówieśniczej, niższej samooceny.

Terapia mutyzmu selektywnego ma na celu pomoc dziecku w przełamywaniu lęku związanego z mówieniem w trudnych sytuacjach, poprzez:

• dokładną diagnozę i zrozumienie mechanizmu mutyzmu – jakie sytuacje uruchamiają blokadę werbalną;

• budowanie stopniowego poczucia bezpieczeństwa w środowiskach, w których dziecko milczy;

• rozwijanie strategii komunikacyjnych — zaczynając od komunikacji niewerbalnej (gesty, miny) do stopniowego wprowadzania mowy;

• obniżenie napięcia i lęku przez techniki relaksacyjne, elementy terapii zabawą i modelowanie wzorców komunikacyjnych;

• wsparcie rodziny i nauczycieli – edukację, jak sprzyjać rozwinięciu odwagi i komfortu mówienia;

• poprawę funkcjonowania dziecka w szkole, w grupie oraz w kontaktach rówieśniczych.

Terapia mutyzmu selektywnego realizowana jest przez zespół specjalistów: psychologów, terapeutów zabawowych, a często również logopedów i pedagogów szkolnych — w zależności od potrzeb dziecka i jego sytuacji.

Terapia mutyzmu selektywnego w Ośrodku Terapii Cogito w Rzeszowie ma charakter stopniowego, systematycznego procesu, którego celem jest obniżenie lęku związanego z mówieniem i odzyskanie przez dziecko swobody w komunikacji. Podstawą oddziaływań jest budowanie poczucia bezpieczeństwa i zaufania, dzięki czemu dziecko może zacząć podejmować próby komunikacji bez presji i napięcia. W terapii wykorzystuje się techniki behawioralne i poznawczo-behawioralne, które polegają na stopniowym oswajaniu dziecka z sytuacjami wywołującymi blokadę werbalną. Praca odbywa się według tzw. „drabinki mówienia”, czyli hierarchii ekspozycji, w której krok po kroku dziecko przechodzi od komunikacji niewerbalnej, poprzez dźwięki, szept, cichą mowę, aż do swobodnych wypowiedzi w naturalnym środowisku.

Ważnym elementem terapii mutyzmu selektywnego jest stosowanie technik kształtowania zachowań werbalnych, takich jak „shaping” i „sliding-in”. Polegają one na delikatnym wprowadzaniu nowych osób do sytuacji komunikacyjnej oraz na stopniowym wydłużaniu wypowiedzi dziecka w bezpiecznym tempie. Terapeuta wykorzystuje również metody obniżania napięcia emocjonalnego i regulacji lęku, takie jak proste ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne oraz elementy mindfulness. Dzięki temu dziecko uczy się radzić sobie z fizjologicznymi objawami lęku i rozwija poczucie wpływu na własne reakcje.

Terapia obejmuje także naukę praktycznych umiejętności społecznych i komunikacyjnych. Dziecko uczy się inicjowania kontaktu, odpowiadania na pytania, podtrzymywania rozmowy oraz wyrażania własnych potrzeb w sposób adekwatny i akceptowalny społecznie. W miarę postępów praca przenoszona jest z gabinetu do środowiska naturalnego, takiego jak szkoła czy grupa rówieśnicza. Proces ten określa się mianem generalizacji i jest kluczowy dla trwałości efektów terapii mutyzmu.

Całość oddziaływań terapeutycznych jest prowadzona w ścisłej współpracy z rodzicami i szkołą. Terapeuci uczą dorosłych, jak wspierać dziecko w codziennych sytuacjach, jak reagować na próby mówienia i jak unikać wzmacniania ciszy. Dzięki temu dziecko doświadcza spójnego podejścia w gabinecie, w domu i w szkole, co znacząco zwiększa skuteczność terapii.

Terapia mutyzmu selektywnego w Rzeszowie prowadzona w Ośrodku Terapii Cogito jest procesem indywidualnie dopasowanym do potrzeb dziecka, jego wieku, nasilenia objawów i środowiska. Systematyczna praca nad emocjami, stopniowe oswajanie z mówieniem i nauka nowych strategii komunikacyjnych pozwalają młodym pacjentom na odzyskanie pewności siebie, przełamanie lęku i swobodniejsze funkcjonowanie w relacjach społecznych.